30 november 2023 | Het Visnet Huizen | 20.00 uur

Gedachtenisconcert

Schubert Ensemble, presentatie Annemiek Schrijver
Toegang gratis. Collecte bij uitgang.

Franz Schubert (1797 – 1828)

Strijkkwintet in C-majeur, D 956 opus posthuum 163

– Allegro ma non troppo
– Adagio
– Scherzo (Presto)
– Trio (andante sostenuto)
– Allegretto

Herdenken

Een paar maanden voor zijn dood schreef de Oostenrijker Franz Schubert (1797-1828) zijn Strijkkwintet in C. Het werk kan beschouwd worden als een meesterwerk. Grootheden als Tsjaikovski met zijn Symfonie 6 en Mozart met zijn Requiem gingen hem voor om een paar maanden voor het sterven de mensheid nog een kroonjuweel te schenken. Overigens komt het in de muziekgeschiedenis veelvuldig voor dat componisten – hoe zwak ze op dat moment ook zijn – aan het einde van hun leven nog een meesterwerk schrijven.

Schuberts Strijkkwintet in C voor 2 violen, altviool en 2 cello’s is een van de meest indrukwekkende werken uit de kamermuziekliteratuur. Een muzikaal monument. Huidige commentaren over het werk: ‘Het magistrale strijkkwintet is het laatste instrumentale werk dat Schubert componeerde. Hij schreef het in het jaar van zijn dood. Het is een intens, persoonlijke compositie en het creatieve en spirituele hoogtepunt uit Schuberts oeuvre. Alles wat hij in zijn korte bestaan had meegemaakt, alle vreugde en pijn, angst, weemoed en onschuld, heeft in dit kwintet zijn neerslag gevonden’. Het stuk bestaat uit 4 delen: Allegro – Adagio – Scherzo – Allegretto.

Strijkkwintet in C opus 163 werd geschreven in de nazomer van 1828. Het is de muziek van een hartstochtelijke intensiteit, een romantische droefheid, en gelukkig ook een spontane vrolijkheid. Kortom; het is allesbehalve een serene compositie. Hier manifesteert zich een actieve, energieke man, iemand die het hoogste plan van zijn leven heeft bereikt. Het kwintet beleefde haar première in 1850. Opvallend is de wat onconventionele bezetting van het kwintet: twee violen, altviool en twee cello’s. Door de twee cello’s wordt de klank in de lage registers meer sonoor.

Het openingsdeel, geschreven in de sonatevorm, is het omvangrijkste en neemt qua tijdsduur ongeveer een derde van de totale compositie in beslag.

Deel twee, het Adagio, is in driedelige vorm (ABA) geschreven. De hoekdelen zijn in een zeer rustig tempo, terwijl het middendeel wat turbulenter van karakter is. Briljant is de manier waarop Schubert de toonsoorten met elkaar verbindt. Deel drie, het Scherzo, is groots van opzet, bijna symfonisch. Opvallend is het vernieuwend gebruik van de lage instrumenten, zo ingezet dat ze een groot volume kunnen genereren. Het Trio is een trage mars die enigszins al een schaduw vooruit lijkt te werpen op de klankwereld van Gustav Mahler.

Het slotdeel, het Allegretto, is een uitbundig Rondo waarin duidelijk Hongaarse invloeden zijn te horen. Het lijkt dat Schubert bij het componeren van zijn kwintet zijn levenseinde voelde naderen. Ondanks de uitbundige toonsoort van C-majeur weet Schubert veel ‘schaduw’ en diepe emoties aan te brengen. Schubert nodigt de luisteraar uit om te luisteren en deel te nemen aan zijn opmerkelijke en complexe emotionele wereld.

Antonin Dvorak (1841 – 1904)

5 Bagatellen opus 47

– Allegretto scherzando
– Tempo di minuetto
– Allegretto scherzando
– Andante con moto (canon)
– Poco allegro

Naast het kwintet van Schubert zullen de 5 Bagatellen opus 47 van de Tsjechische componist Antonín Dvorak voor strijkers en harmonium worden uitgevoerd. Een ‘Bagatelle’ laat zich het best omschrijven als een vrij korte, eenvoudige compositie, meestal lichtvoetig van karakter. Dit in 1878 voltooide werk componeerde Dvorak in 12 dagen.

In bepaald opzicht was deze compositie een zekere doorbraak van Dvorak in termen van internationaal succes, mede door de enthousiaste aanbeveling van Johannes Brahms.
Bijzonder is het feit dat Dvorak een harmonium voorschrijft, eventueel te vervangen door een piano.

Het harmonium is een Franse ‘uitvinding’ waarvan de Franse instrumentenbouwer A. F. Debain in 1840 de naam liet patenteren. Het Franse harmonium, een zgn. drukwindharmonium, is tegenwoordig nauwelijks nog in de concertzalen te beluisteren. De klank van strijkers laat zich uitstekend met de klank combineren. Het unieke drukwindharmonium dat u vanavond kunt beluisteren is gebouwd in 1863 door Debain.

Uitvoerenden

• Schubert Ensemble
• Jan-Pieter van Coolwijk, viool
• Yael Vuijk, viool
• Niek Idema, altviool
• Gadze Heeres, cello
• Mathilde van Wijnen, cello
• Richard Vos, harmonium

Dit concert is georganiseerd door
Muziekatelier Huizen i.s.m. Het Visnet Huizen

Na afloop wordt u een drankje aangeboden in de Tuinzaal.
Bij de uitgang is er een deurcollecte